06. 11. 2013

ODLUKA USTAVNOG SUDA U POSTUPKU PO INICIJATIVI ANEMA

Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina

Postupajući po Inicijativi ANEM-a od 28.1.2011. godine, Ustavni sud je, Rešenjem IUz-27/2011 od 12.12.2012. godine, pokrenuo postupak za ocenu ustavnosti odredbe člana 17. stav 2. Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, u delu koji glasi: „a može da osniva i posebne radio i televizijske stanice koje bi emitovale programe na jezicima nacionalnih manjina". U osporenom delu navedene zakonske odredbe državi je dato pravo da, radi ostvarivanja prava pripadnika nacionalnih manjina na informisanje na sopstvenom jeziku, osniva posebne medije. To je u direktnoj suprotnosti sa odredbama sistemskih medijskih zakona koji ne dozvoljavaju državi da bude osnivač medija, ni posredno ni neposredno (izuzev u slučaju javnih servisa), a time i sa načelom jedinstva pravnog poretka, kao i sa opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava i potvrđenim međunarodnim ugovorima, s kojima su medijski zakoni u skladu. Stoga je ANEM tražio da Sud utvrdi da navedena odredba u osporenom delu nije u saglasnosti sa Ustavom.

Polazeći od navoda u Inicijativi ANEM-a, Ustavni sud je ocenio da se u vezi sa osporavanjem ustavnosti navedenog dela odredbe člana 17. stav 2. Zakona osnovano postavljaju kao sporna sledeća ustavnopravna pitanja:

• posmatrajući odnos između Zakona o radiodifuziji kojim se na sistemski način uređuje pitanje osnivanja elektronskih medija i Zakona o o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina kojim se uređuju prava nacionalnih manjina pa i u domenu informisanja, postavlja se pitanje da li je povređeno načelo jedinstva pravnog poretka utvrđeno odredbom člana 4. stav 1. Ustava Republike Srbije;
• polazeći od osporenog dela odredbe člana 17. stav 2. Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, postavlja se pitanje da li se pravo na informisanje nacionalnih manjina može ostvarivati, saglasno odredbama Ustava i člana 10 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, kroz posebne programe u okviru javnog servisa ili osnivanjem posebnih radio televizijskih stanica koje bi emitovale programe na jezicima nacionalnih manjina.

Razmatrajući sporna pitanja, a polazeći od odredaba Ustava i relevantnih zakona, kao i međunarodnopravnih akata i propisa u skladu s kojima se tumače i primenjuju odredbe o ljudskim i manjinskim pravima, Sud je našao sledeće:

• uzimajući u obzir sva relevantna zakonska i ustavna rešenja koja čine međusobnu pravnu celinu, može se zaključiti da osporeno pravno rešenje predstavlja anahrono pravno rešenje usvojeno pre svih zakona relevantnih za medije, pa i samog Ustava, i da ono nije u skladu sa zakonskim uređenjem ostvarivanja slobode medija u pravnom sistemu Srbije, pa je time suprotno načelu jedinstva pravnog poretka iz člana 4. stav 1. Ustava;
• u pogledu odnosa osporene zakonske odredbe sa međunarodnim konvencijama, standardima i iskustvima u oblasti medijskog zakonodavstva, Ustavni sud je našao da se može zaključiti da država ne može da osniva druge medije osim javnog servisa i da bi drugačije postupanje države zapravo bilo u suprotnosti sa zabranom mešanja javne vlasti u medijsku sferu, koja je kao standard utvrđena kroz primenu i tumačenje člana 10 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Na osnovu navedenog, Ustavni sud je na sednici održanoj 3. oktobra 2013. godine doneo Odluku IUz-27/2011, kojom je utvrdio da odredba člana 17. stav 2. Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, u delu koji glasi:„a može da osniva i posebne radio i televizijske stanice koje bi emitovale programe na jezicima nacionalnih manjina", nije u saglasnosti sa Ustavom.

Navedena odredba u osporenom delu prestaje da važi danom objavljivanja Odluke Ustavnog suda u Službenom glasniku. Odluka je objavljena 6. novembra 2013. godine u „Službenom glasniku Republike Srbije" br.97/2013. 

ANEM će nastaviti da se zalaže da iz pravnog poretka budu uklonjene i ostale slične odredbe iz drugih zakona (Zakon o lokalnoj samoupravi, Zakon o Glavnom gradu i Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina), koje su u suprotnosti sa odredbama sistemskih medijskih zakona.

Odluku Ustavnog suda pogledajte ovde.